مقایسه تحلیلی مضامین حکمی در شعر ناصیف یازجی و ملک الشعرای بهار

چکیده: ملک الشعرای بهار و شیخ ناصیف یازجی از شاعران معاصر ادبیات ایران و عرب بوده، که از دو زبان و فرهنگ متفاوت برخاسته، و از مضامین اخلاقی و حکمی در دیوانشان، به وفور استفاده کرده اند، تا آنجا که ناصیف یازجی به عنوان شاعر حکمت شناخته شده است. و در این فن پیرو متنبی شاعر بزرگ و سرشناس عصر عباسی است. و بیشتر اشعار حکمی خویش را در ضمن مراثی و مدائح بزرگان با هدف تنبیه و آگاه نمودن اطرافیان ذکر نموده است. ملک الشعرای بهار هم در جای جای دیوان خود مضامین حکمی فراوانی را، به ویژه در ضمن و پایان داستان ها به عنوان نتیجه گیری بکار برده است. بین این دو شاعر بزرگ زبان و ادبیات فارسی و عربی قرابت و مشابهت های فکری، روحی، فلسفی و... وجود دارد. هر دو شاعر وابسته به مکتب کلاسیک و سنت گرا بودند. و خصوصیت بارز اسلوب ناصیف یازجی در بازگشتی است که آگاهانه به سبک شاعران قرون وسطی، به خصوص عصر عباسی دارد. در دیوان بهار آهنگ کلام قدما طنین وانعکاس بارزی دارد. در شیوه ی شعر قدیم، باید اورا احیا کننده ی سنت های بزرگ کهن در روزگار ما شمرد. هر دو حافظ قرآن و دست پرورده ی مکتب قرآن و نهج البلاغه بوده و از این آبشخور زلال بهره ها گرفته اند. هر دو از کودکی و نوجوانی شعر گفته اند. هر دو شاعر در دوره های سخت استعمار و فقر و فساد زندگی خود را آغاز کردند. در همان دوره ای که ما جنبش مشروطیت و آزادی خواهی داریم، اعراب نیز همین تلاش را به عنوان رهایی از قلمرو فرمانروایی عثمانی دارند. در مسائل علمی قدم های مثبی برداشته اند. هر دو شاعر در عصر خود از جایگاه اجتماعی و علمی ویژه ای برخوردار بوده اند، بهار با لقب«ملک الشعراء» و ناصیف به عنوان «کاتب» اغناطیوس پنجم کشیش بزرگ کاتولیک، و «کاتب» امیر بشیر پادشاه لبنان مشهور گردیده اند. دیوان بهار و یازجی در بردارنده ی مسائل اخلاقی، موعظه، نصیحت، پند و اندرز است. در گنجینه های حکمت این دو حکیم، به موارد متعددی از جمله: قضا و قدر، صبر، قناعت، تواضع و فروتنی، سکوت، دانش و دانش اندوزی، مذمت حرص و آز، نکوهش دنیا، مذمت مال و ثروت، زیر بار منّت دیگران نرفتن، مرگ و نیستی، فقر و... بر می خوریم که در معنا و یا در لفظ به هم شباهت و احیاناً تفاوت هایی دارند. به همین دلیل تلاش ما در این رساله، مقایسه ی اشعار حکمی این دو قلّه ی بلند ادب فارسی و عربی با روی کرد مکتب آمریکایی ادبیات تطبیقی است. که به ذکر شواهد و بیان دیدگاه های دو شاعر در این زمینه پرداخته می شود. کلید واژه ها: ملک الشعرای بهار، شیخ ناصیف یازجی، شعر، ادبیات تطبیقی، ادبیات فارسی، ادبیات عربی